Temel Uçuş Kontrol Yüzeyleri

Mühendislik harikası olan uçakları kaldırmaya kanatlar yetse de, pilotun başarılı bir şekilde uçuş yapabilmesi için uçuş kontrol yüzeylerine ihtiyacı vardır. Uçuş kontrol yüzeyleri uçağın boyuna, enine ve düşey eksenlerde hareketini sağlar. Bu hareketler uçak gövdesinde bulunan uçuş kontrol yüzeyleri ile gerçekleştiğinden, uçuş kontrol yüzeyleri zaman zaman uçuş denetimi olarak da adlandırılır.

Temel kontrol yüzeyleri, hava akışını engelleyip onu bozması ve böylece yüksek basınçlı bir bölge oluşturma prensibiyle çalışır. Temel kontrol yüzeyleri; kanatçıklar (Aileron), irtifa dümeni (Elevator), istikamet dümeni (Rudder) olmak üzere 3 yüzeydir.

Kanatçıklar (Aileron): Kanatçıklar, uçağın uzunlama (longutudinal) kumandasını sağlar. Kısacası uçağın sağa ve sola yatış hareketini sağlayan kumanda yüzeyidir. Kanat uçlarının firar kenarına yerleştirilir ve birbirine zıt halde çalışırlar. Kanatçıklar, kokpitteki lövye ile irtibatlandırılmışlardır. Lövyenin sağ ve sola hareketi ile uçağın aşağı-yukarı hareketi sağlanır. Pilot, lövyeyi sağa yatırdığında sağ kanatçık yukarı sol kanatçık ise aşağı doğru hareket eder, lövyeyi sola çevirdiğinde ise sağ kanatçık aşağı, sol kanatçık yukarı doğru hareket eder.

İrtifa Dümeni (Elevator): Elevator, uçağın yanal (lateral) kumandasını sağlar. Kısacası uçağın yunuslama hareketini sağlayan kumanda yüzeyidir. Elevator, yatay stabilizenin firar kenarına yerleştirilir. Elevator, kokpitteki lövye ile irtibatlandırılmıştır. Lövye geri çekildiğinde elevator yukarı kalkar uçağın burnu havalanır. Lövye ileri itildiğinde ise, elevator aşağı iner ve uçağın burnu inişe geçer. Elevator sıfır konumuna gelmediği müddetçe, uçak yunuslama hareketini yapmaya devam eder.

İstikamet Dümeni (Rudder): Rudder, uçağın dikey (vertical) kumandasını sağlar. Kısacası uçağın dikey eksen etrafında dönmeyi sağlayan kumanda yüzeyidir. Rudder, düşey kuyrukta stabilizenin firar kenarına yerleştirilir. İstikamet dümeni, uçağın kokpitindeki pedallardan kontrolü sağlanır. Pilot sağa bastığında dümen sağa doğru hareket eder ve kuyruğu sola doğru iterek, uçağa sağa doğru yön verir. Pilot sola bastığında dümen sola doğru hareket eder ve kuyruğu sağa doğru iterek, uçağa sola doğru yön verir.