Jet Motor Türleri Nelerdir?

Jet motorları, hava araçlarında çok güçlü bir itki üreterek, tonlarca ağırlıktaki uçak ve helikopterin havada hareketini sağlar. Wright kardeşlerin 1903 yılındaki ilk motorlu uçuşu, Wright Flyer uçağından günümüz uçaklarına kadar genellikle içten yanmalı jet motorları kullanılmaktadır. Bu yazımızda günümüzde en çok kullanılan jet motor tiplerini inceleyeceğiz.

Jet Motor Çeşitleri

Turbojetler: Turbojet motoru, 2. Dünya Savaşı’ndan önce İngiltere ve Almanya’da geliştirildi. Bu motorun üretilmesinin amacı yüksek hızla gaz üretmektir. Turbojet, jet motorlarının en basitidir. Turbojet motorlar, dört bölümden oluşmaktadır, bunlar; kompresör, yanma odası, türbin ve egzozdur. Kompresör havayı hızlandırarak, yakıt girişi ve ateşleyici olan yanma odasına gönderir. Genişleyen hava, türbini çalıştırır ve motorun egzoz nozülünden dışarı çıkar. Bu olay sayesinde uçakta itme kuvveti üretilir. Turbojetin birçok yararı vardır. Fakat yüksek yakıt tüketimi, yüksek sesle çalışma ve düşük hızlarda düşük performans gibi dezavantajları da bulunmaktadır. Bu motor türü daha çok askeri havacılıkta kullanılmaktadır.

Turboprop: 1939-1942 yılları arasında tasarımcı Gyorgy Jendrassik ilk turboprop motorunu tasarladı. Turboprop, bir dişli sistemi sayesinde pervaneye bağlı jet motordur. Turboproplar, diğer jet motorlarında bulunan kompresör, yanma odası, türbin ve nozülden oluşur. İtme kuvveti elde edilirken havanın miktarı fazla, ivmelendirmesi azdır. Bu motorda pervane bulunur ve pervanenin döndürülmesi amaçlanmaktadır. Turboprop şanzımana bağlı bir şaftı döndürür. Dişli kutusu dönüşü yavaşlatır ve en yavaş hareket eden dişli pervaneye bağlanır. Bu sayede pervane döner ve itme kuvveti oluşturulur. Bu motor türü yakıt açısından verimli fakat yüksek hızlara olanak vermemektedir.

Turbonfan: Turbofan jet motorları turbojet ve turboprop özelliklerinin birleştirilmesiyle ve önüne kanallı bir fan takılarak tasarlanmış bir motor türüdür. Motordaki fan, motorun soğumasına ve motor gürültüsünün azalmasına neden olur. Fanlardan giren hava iki ayrı akıma uğrar, akışlardan biri motorun etrafından akar ve bu akıma baypas denir. Diğer akım ise turbojet motordaki gibi motor çekirdeğinden geçer. Baypas havası motorun etrafından geçer ve bir kanal fanı tarafından hızlandırılarak ek itme oluşturur. Turbofan motorlar diğer motor türlerine göre daha sessiz çalışır ve yakıt verimliliği sağlar.

Turboşaft: Turboşaft dördüncü tip jet motorudur. İlk turboşaft motoru, 1949 yılında Fransa’daki havacılık firması tarafından yapılmıştır. Motor çoğunlukla bir turbojet gibi çalışır. Türbine bağlı güç şaftı şanzımana güç sağlar. Şanzıman, dönüşü şafttan rotor kanadına iletir. Turboşaft motor daha çok helikopterlerde kullanıldığından, şaft rotor kanadı şanzımana bağlıdır. Bu motor türü, pistonlu motorlardan daha yüksek ağırlık ve güç oranına sahiptir.

Turbojetler, turboproplar, turbofanlar ve turboşaftların hepsinin farklılıkları olsa da, güç üretme biçimleri esasen aynıdır: giriş, sıkıştırma, güç ve egzoz.