Uçağın Hareket Eksenleri

Uçuş halindeki bir uçak, 3 uçuş ekseninden biri veya daha fazlası etrafında kontrol edilir. Bu uçuş eksenleri; yanal(lateral) eksen, dikey(vertical) eksen ve boyuna(longitudinal) eksendir. Bu 3 eksen, uçağın ağırlık merkezinde birbirlerine dik bir şekilde kesişir. Uçak bu eksenlerden biri üzerinde dönerken, aslında kendi ağırlık merkezi etrafında dönmektedir. Bu yüzden ağırlık merkezi aynı zamanda dönme merkezi olarak da adlandırılır.

İstikrar ve kontrol, 3 boyutta hareket edebilen bir uçak için, yalnızca 2 boyutta hareket eden arabalar ve teknelere göre daha karmaşıktır. Uçakta 3 uçuş ekseninden birinde meydan gelen değişiklikler, diğer uçuş eksenlerini de etkiler.

Yanal (Lateral) Eksen

Yanak eksen bir uçaktan kanat ucundan diğer kant ucuna kadar uzana hayali eksendir. Uçaklar bu eksen etrafında eğilir. Bu eksen etrafındaki harekete perde (pitch) denir. Uçağın burnunu havaya kaldırır veya yere indirir. Yanal eksen, uçakta asansörler (elevators) tarafından kontrol edilir.

Boyuna (Longitudinal) Eksen

Uzunlamasına eksen, uçağın burun kısmından kuyruğa kadar uzanan hayali eksendir. Uçak, uçuş sırasında bu eksen etrafında döner. Bu eksen etrafındaki harekete yuvarlanma (roll) denir. Bu eksen uçakta kanatçıklar (ailerons) tarafından kontrol edilir.

Dikey (Vertical) Eksen

Dikey eksen diğer eksenlere göre biraz farklıdır ve uçağın merkezi boyunca dikey olarak çalışır. Bu eksen etrafındaki harekete sapma (yaw) denir. Bu eksen uçağın burun kısmını sağa ve sola doğru hareket ettirir. Uçakta dümen (rudder) tarafından kontrol edilir.

Uçakta Ağırlık Merkezi

Ağırlık merkezi, uçağın ağırlığının ortalama konumudur. Aynı zamanda uçuş eksenlerinin kesiştiği noktadır. Uçuş halindeki bir uçak, aerodinamik kontrol yüzeyleri tarafından manevra yapabilir. Bu kontrol yüzeylerinin ürettiği kuvvet miktarı değiştikçe, uçak kendi ağırlık merkezi etrafında döner. Ağrılık merkezi her uçakta sabit değildir. Çünkü uçağın nasıl yüklendiğine bağlı olarak ileri geri hareket edebilir. Ancak ağırlık merkezinin belli sınırlar içinde kalması, uçuş güvenliği için son derece önemlidir. Çünkü burun ve kuyruk kısmı aşırı ağır olan uçak uçamayacaktır.